Nakon revolucije u Rusiji 1917. godine i krvavog građanskog rata koji je trajao do kraja 1920. godine, u emigraciji se našlo preko dva miliona Rusa od čega je u Kraljevinu SHS, prema nekim procenama, u prvom talasu došlo između 60 i 70 hiljada izbeglica. Mnogi od njih ostali su u Beogradu, gostoljubivoj i pravoslavnoj sredini, ne isuviše udaljenoj od otadžbine, kojoj su se nadali da će da se vrate. Brojnoj ruskoj emigraciji, koja je već tokom dvadesetih godina prošlog veka postala veoma uticajna u Beogradu bilo je potrebno mesto na kome bi se okupljala i čuvala svoju kulturu i jezik.
Tako je, 1931. godine, počelo građenje Ruskog doma imperatora Nikolaja II, pet godina nakon što je dobijeno odobrenje Građevinskog odbora Opštine grada Beograda. Zgradu je projektovao arhitekta V. F. Baumgarten, a projekat je razradio ovlašćeni opštinski arhitekta Svetozar Genić. Za Ruse u emigraciji koji su se krajem dvadesetih godina već okupljali u organizacije, ideja podizanja Ruskog doma javila se s ciljem da se do povratka u Rusiju, koji su iščekivali, odneguje i sačuva nacionalna kultura. Organizaciju podizanja zgrade Ruskog doma vodio je akademik Aleksandar Belić. On je istovremeno vršio funkciju predsednika dveju organizacija koje je osnovala Vlada Kraljevine SHS da bi se pobrinula za rešavanje problema brojnih emigranata – Državne komisije za pitanja ruskih izbeglica i Ruskog kulturnog odbora. Jugoslovenska kraljevska vlada pomagala je egzistencijalno i kulturno konsolidovanje ruske emigracije. Kralj Aleksandar, kraljica Marija, knez Pavle i kneginja Olga, Vlada Kraljevine Jugoslavije, Ministarstvo inostranih poslova, Ministarstvo prosvete, brojne srpske organizacije, jugoslovenski industrijalci, sveštenstvo, pa i sam patrijarh Varnava, dali su novčane priloge za podizanje Ruskog doma. Izbegli Rusi, često u teškoj materijalnoj situaciji, štedeli su novac za svoje priloge, smatrajući to pitanjem časti i duga otadžbini. Prilikom podizanja Ruskog doma bio je formiran Ruski kulturni odbor, koji su činili akademik prof. Aleksandar Belić, generalni sekretar odbora Boris Mihajlovič Oreškov i članovi Vasilij Nikolajevič Štrandtman, nekadašnji otpravnik poslova carske Rusije u Kraljevini Srbiji, Kosta Kumanudi, Milan Grol, Bogdan Gavrilović i Miloš Trifunović. Ruski dom je svečano otvoren 9. aprila 1933. godine, u prisustvu kraljice Marije, kneza Pavla, kneginje Olge i premijera Milana Srškića i brojnih pripadnika ruske zajednice u emigraciji.
Ruski dom bio je ne samo prvi takav u Evropi već je po svom sadržaju bio jedinstven. U njemu su svoj dom našli Državna komisija za pitanja ruskih izbeglica, Ruski naučni institut, Ruski vojno–naučni institut, Ruska narodna biblioteka sa arhivom i Izdavačkom komisijom, Spomen-muzej imperatora Nikolaja II, Muzej ruske konjice, Muška i Ženska rusko-srpska gimnazija, Ruska osnovna škola, Rusko muzičko društvo, Rusko slikarsko društvo sa ateljeima za slikare i vajare, Udruženje ruskog sokola, Udruženje bivših junkera, Udruženje oficira avijatičara i Udruženje kozaka. Visokim kvalitetom i dometima svog rada i brojnošću članstva, ove institucije bile su od izuzetnog značaja kako za rusku tako i za jugoslovensku i balkansku sredinu. Ruska narodna biblioteka, koja se posle otvaranja Doma preselila iz zgrade Srpske kraljevske akademije nauka, imala je fond od 60.000 knjiga i bila je na drugom mestu u svetu ruske emigracije, iza Biblioteke Turgenjeva u Parizu. Uz nju je bio formiran i Arhiv u kojem su ruski intelektualci u izbeglištvu, ne samo iz Beograda već i iz drugih evropskih gradova, pohranjivali svoje zaostavštine. Tu su se čuvale uspomene na imperatora Nikolaja II sa eksponatima, dokumentima, fotografijama i ruske konjice sa zastavama, ordenjem i dokumentima. Ruska kultura čuvala se i širila delovanjem muzičkog društva i izložbama Ruskog slikarskog društva, a možda ponajviše radom dveju pozorišnih grupa – Ruskog dramskog pozorišta za narod i Teatra ruske drame, poznatijeg kao „Trupe Rakitine“.
Po oslobođenju Beograda 1944. godine i dolaskom Crvene armije, nastalo je teško vreme za pripadnike ruske emigracije. Mnogi od njih su stradali u ideološkom obračunavanju, veliki broj je emigrirao, dok su pojedinci, koji su odlučili da ostanu svoj život morali da prilagode novonastaloj situaciji. Građa spomen- muzeja, arhiva i biblioteke, koja se čuvala u Ruskom domu imperatora Nikolaja II, bila je uništena. Zgrada je preimenovana u Dom sovjetske kulture, uklonjene su memorijalne ploče s posvetom Ruskog doma kao i ostali tragovi kulture carske Rusije, a u holu je postavljen grb SSSR-a s pobedničkim zastavama koji i danas stoji. U vreme sukoba državnog vrha Jugoslavije i SSSR-a, kao i tokom dugog niza godina koje će potom uslediti, uloga i aktivnosti Doma sovjetske kulture bile su svedene na minimum i nakon stabilizovanja odnosa dveju država, usmerene na ograničen krug posetilaca. Posle raspada SSSR-a zgrada je postala Dom ruske kulture.
Tokom 89 godina postojanja, prateći burnu istoriju na srpskom tlu, Ruski dom je menjao svoju namenu i ulogu. Osnovan kao prvi dom ruske kulture u Evropi bio je i ostao značajna institucija u kulturnom životu Beograda. Ruski dom, od kako je nastao, bio je institucija koja je srpskoj javnosti pokazivala kulturne tekovine ruskog naroda, okupljajući ne samo članove ruske zajednice već i domaće umetnike i naučnike. Arhitektura zgrade Ruskog doma jedan je od najboljih primera ruskog identiteta na tlu bivše Jugoslavije. Ona je potvrda kulturno-političkih veza ruskog i srpskog naroda, svedočanstvo o snazi i upornosti izgnanih pripadnika jedne nacije da očuvaju svoju kulturu i pokazatelj spremnosti drugog naroda da prognanike primi, uteši i da im pomogne. Danas posle skoro devet decenija od kako je sagrađen Ruski dom ponovo je značajna kulturna institucija.
